Ayaklar Sadece Yürümek İçin mi?

Zehirli kurbağa

Hem el hem de ayak niyetine...

Mor ayaklar ve parlak kırmızı bir gövde... Renkler arasındaki kontrast çok belirgin, ancak mesaj da çok açık: Orta ve Latin Amerika'nın yağmur ormanlarında yaşayan bu kurbağalar bütün düşmanlarını uyarıyorlar: "Benim derim çok güçlü bir zehre sahip. Ona göre hareket edin..." Üstelik bu boş bir ikaz değil... Bu hayvan, tüm yağmur ormanlarının en çekinilen yaratığı. Ne var ki, içerdikleri zehir son yıllarda yoğun incelemelere konu olduğu için, türlerinin sayısında önemli bir azalma görülüyor.

Yaprakböceği

Ayaklarından başına kadar kamufle olmuş bir canlı...

Bu hayvan, üzerinde yaşadığı yaprakların biçimini ve konumunu mükemmel bir şekilde taklit edebiliyor. Ayakları bile bu kamuflaj için gerekli renklerle bezenmiş durumda... Derisinin rengi genetik bir oluşumun ürünü. Bilim adamlarına göre, yaprakböceğinin derisinin rengi sıcaklığa, neme ve güneş ışınlarına göre renk değiştirebiliyor. Hayvanın bu pigment özelliğini, son metamorfoz aşamasında, yani böcek yetişkinliğe ulaşırken edindiği sanılıyor.

Denizyıldızı

Gerekirse organdan fedakârlık...

Denizyıldızı, düşman saldırısına uğradığında, kollarının bazılarından feragat edip, dakikada 8 santimlik bir hızla olay yerinden uzaklaşmayı tercih ediyor. Bu kayıp, hayvan açısından pek önemli değil. Çünkü birçok türünde, kopan kol yeniden tüm hayati organlarıyla birlikte çıkıyor: sindirim borusu, üreme organları ile sinir sistemi en küçük bir yara almıyor. Kopan kollardan ise yeni denizyıldızları türüyor.

Ağaç örümceği

Ayağını bırak düşmanı oyalasın...

Kırsal bölgelerde çok sık görülen bu hayvan, denizyıldızı gibi, sahip olduğu 8 ayağından bir ya da birkaçını kolaylıkla feda edebiliyor. Kopan bir ayak hayvanın canını iki kez koruyor. Çünkü, kopan parça en az bir saat boyunca kımıldadığı için düşmanı yanlış bir noktaya yönlendiriyor. Bu sırada da, yaralı örümcek saldırı noktasından uzaklaşabiliyor.

Çekirge

Ayakları kulak yerine kullanmak...

Çekirgeler, her adımdan önce, çevredeki diğer canlıları sesler çıkararak uyaran hayvanlar... Öte yandan eşlerini, sertleşmiş kanatlarının birbirine sürtünmesinden ortaya çıkan seslerle cezbetmeye çalışıyorlar. Çekirgelerin kulak gibi bir organları yok. Ancak, her kavalkemiğinin üstündeki bir deri parçası bu görevi görüyor. Kuzeni çöl çekirgesinin işitme organı ise uyluk kemiğinin üstünde. Bu kemiğin üstündeki kanca biçimli tüyler, ön kanatlarının sinir sistemini uyarıyor.

Karasinek

Ağzının tadı ayaklarında...

Karasineklerin neden yiyeceklerin üstünde dolaştıklarını hiç merak ettiniz mi?

Çünkü bu hayvan, ayaklarının uç bölümündeki bir kıl sayesinde yiyeceklerin tadını alabiliyor. Bu kıllar öylesine güçlü bir algılayıcı ki, şekeri, aminoasitleri ve tuzları anında saptayabiliyor. Hayvan bir kez, yiyecek maddesini tat alarak belirledikten sonra hortumunu sokup emmeye başlıyor. Her türlü zemine yapışabilen ayak sistemi sayesinde, her türlü konumda yemek yemek gibi büyük bir lükse sahip...

Mavi ayaklı martı

Ayağa her zaman düşman bakmaz...

Amerika kıyılarının açıklarında yaşayan bu hayvan, bölgesini kuzeni, kırmızı ayaklı martı ile paylaşıyor. Ayaklardaki bu farklılık en somut ve ilginç biçimde çiftleşme döneminde ortaya çıkıyor. Martılar çiftleşmeden önce oldukça estetik hareketler yapıyorlar. Erkekler renkli ayaklarını gere gere dolaşarak dişilerin ilgisini çekmeye çalışıyorlar. Daha sonra, genellikle kırmızı ayaklı martılardan buldukları bir dişiyle yan yana, uygun adım yürümeye başlıyorlar. Bu da, olağanüstü renkli bir görüntü yaratıyor.

Dev ahtapot

Uzun ve fonksiyonel kollar...

Ahtapot erkeklik organı olarak penise sahip olmadığı için, dişisini 8 kolunun yardımıyla döllüyor. Hayvanın spermleri, su püskürttüğü huni biçimindeki çukur bölgede bulunuyor. Zaten kaburgası olmayan hayvanın hareket etmesi için sürekli su püskürtmesi gerekiyor. Erkek ahtapot, suyla birlikte sperm paketlerini püskürtüyor. Bu paketler, ahtapotun kollarındaki damlacıklara yapışıyor. Daha sonra erkek, sperm paketleri dolu kollarını dişinin deliğine sokup onu döllüyor.

İmparator pengueni

Koruyucu ayaklar...

-50 derece soğukta yumurtayı ve yavruları korumak...

İmparator pengueninin vücut ve ayak yapısı bu işin üstesinden geliyor. Yumurtayı ve yavrusunu, karnı ile palet gibi ayaklarının arasında yer alan cebinde soğuktan koruyor. İçi, zaman zaman 34 derece sıcaklığa ulaşan organizma-yuva, yılın 3 ayı yumurta ve yavru tarafından işgal ediliyor. Erkek imparator penguenleri tam iki ay boyunca yumurtaları koruyor; dişi ise, yavruyu cebinde bir ay boyunca taşıyor ve onu buradan eğitiyor.

Borneo kurbağası

Hep ayaklarının üstüne düşüyor...

Bütün kurbağa türlerinin suda yüzmeyi sağlayan perdeli ayakları var. Ancak bazı türleri, bu perdeli ayak sistemini iyice geliştirip, onları bir paraşüte dönüştürmüş durumda... Örneğin, Borneo kurbağası perdeli ayaklarını açarak 3 metre uzaklığa kadar uçabiliyor. Ama bu şekilde uçuş rekoru bir başka kuzenine ait... Bu kuzen 7 metrelik uçuşu sırasında tam 5 metre yüksekliğe ulaşabiliyor. Bu uçuşu yaparken yolu üstündeki sinekleri de kolayca avlayabiliyor.

Kırkayak

Vites kutusu gibi ayak düzeni...

Tropikal bölgelerde yaşayan kırkayaklar, 168-184 arasında değişen sayıda ayağa sahipler. Bunlar bölüm bölüm bulunuyorlar. Her bölümdeki ayaklar olağanüstü bir uyum içinde hareket ediyorlar. Bu omurgasız hayvan, tıpkı otomobilin vites kutusu gibi çalışıyor. Hızlı hareket etmesi gerektiğinde, farklı miktarda ayak içeren bölümleri kullanıyor. Örneğin ilk başta, yavaşken, yani otomobildeki gibi birinci viteste olduğunda, 4 ile 10 ayağın bulunduğu bölümleri hareket ettiriyor. Hızlandığında, yani 4. vitese taktığında 12 çift ayak içeren bölümlerle ilerliyor ve saniyede 20 ile 40 milimetrelik bir hıza ulaşıyor.

Su kertenkelesi

Suya batmadan suda gitmek...

Amazon yerlilerinin "Jesus Christ" adını taktıkları bu hayvan, boğulmadan su üzerinde koşarak hareket edebiliyor. Bu yerçekimi kurallarına meydan okumayı ise, saatte 12 kilometreye varan olağanüstü hızına borçlu. Bu hız sayesinde, su ile ayaklarının temas süresini en az noktaya indiriyor. Suyun üzerinde kalmasını sağlayan bir başka anatomik özelliği ise, etrafını pulların çerçevelediği tırnakları.

Hazırlayanlar : merakediyorum@googlegroups.com, kerem krmhby@hotmail.com, bahadircan

Kaynak : Focus - Aralık 2000